vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، اندیشمندان، «سبک زندگی» را اغلب در دو حوزۀ شاخصه های نظری (ارزش ها و هویت) و شاخصه های عینی (مصرف و تفریح) مطالعه می کنند که مهم ترین این شاخصه ها، مصرف است. اما آیا در جامعه اسلامی که بر پایه ایمان به غیب و آخرت بنا شده، شاخصه های  مصرف همان الگوهای غربی است؟

اگر چنین نیست، سبک زندگی در جوامع اسلامی با چه مولفه هایی مطالعه پذیر و مدیریت پذیر می شود؟ از آنجا که سبک زندگی ارتباطی وثیق با مقوله های فرهنگ، جامعه، اخلاق، ایدئولوژی، شخصیت، هویت، مصرف و نیاز دارد و از سویی، پذیرش منفعلانه و تثبیت سبک زندگی غربی با خاستگاه سکولار آن برای جوامع مسلمان، موجب از دست دادن هویت و استقلال شخصیتی می شود، مطالعه دربارۀ مولفه های سبک زندگی اسلامی اهمیتی دوچندان می یابد.

پژوهش حاضر، اصلی ترین مولفه های سبک زندگی دینی را از دیدگاه رهبری در پنج حوزۀ اندیشه، خلایقت فردی، خانواده، خلاقیت اجتماعی و کسب و کار به روش توصیفی و تحلیلی دسته بندی و ارائه می کند.

پژوهش حاضر در صدد است تا پاسخ مهم ترین مسائل مطرح شده در سطور پیشین را با تأکید بر بیانات رهبری ارائه کند. در این راستا، پس از بحثی مقدماتی دربارۀ مفاهیم «سبک زندگی» و «سبک زندگی دینی»، اصلی ترین مؤلفه های سبک زندگی دینی از دیدگاه رهبری  به عنوان سکاندار حکومت اسلامی در عصر حاضر  در پنج حوزۀ بینش ها و جهان بینی، الگوهای رفتاری فردی، خانواده (ارزش ها و ترجیحات)، روابط اجتماعی و کسب و کار(جنبه های عینی سبک زندگی) دسته بندی و ارائه شده است. این مقاله توسط نوروز امینی و کریم حلال خور نوشته شده است.

سبک زندگی

سبک زندگی به مجموعه رفتارها، مدل ها و الگوهای کنش های فرد اطلاق می شود که معطوف به ابعاد هنجاری، رفتاری و معنایی زندگی اجتماعی او باشد و نشان دهندۀ کم و کیف نظام باورها و کنش ها و واکنش های فرد و جامعه است.

(آجپلی و بپگی) دانشمندانی چون ماکس وبرو زیملدر سال های پایانی قرن بیستم، از مجموعه ای از رفتارها سخن گفتند که فرد یا گروه بر اساس انگیزه های درونی خود و در راستای تلاش برای ایجاد توازن میان شخصیت ذهنی و زیست محیط عینی خود برگزیده است.

در مجموع، در تعریفی کلی از سبک زندگی می توان گفت که سبک زندگی مجموعه ای نسبتا هماهنگ و منسجم از کلیۀ امور عینی و ذهنی زندگی فرد یا گروه است.

این امور می تواند شامل دارایی ها، الگوهای رفتاری، روابط اجتماعی، مصرف، فعالیت های فراغتی و سرگرمی، پوشش و مدیریت بدن، نحوۀ غذا خوردن و دکوراسیون منزل و... باشد که امور و رفتارهایی بیرونی و قابل مشاهده اند.

سبک زندگی دینی

در یک نگاه کلی و در نسبت انسان، دنیا و جهان آخرت، سه نوع سبک زندگی کلی را می توان برای انسان متصور شد. نخست، سبک زندگی راهبانه که در آن، ترک دنیا و لذایذ آن اساس اندیشه را تشکیل می دهد. این نگاه را شاید در غرب دوران قبل از رنسانس بتوان به صورت جدی مشاهده کرد.

سبک زندگی دوم، سبک فلسفی کامجویانه از دنیاست که هیچ اعتقادی به آخرت ندارد و هدف انسان را کامجویی از دنیا قلمداد می کند و شاید سبک زندگی حاکم بر غرب کنونی همین دیدگاه باشد.

دیدگاه سوم، دیدگاه اسلامی است که هم دنیا و هم آخرت را توأمان مد نظر دارد و یکی را پلی برای رسیدن به دیگری قلمداد می کند.

پس می توان گفت که سبک زندگی دینی، مجموعه ای نسبتا هماهنگ و منسجم از کلیۀ امور عینی و ذهنی زندگی فرد یا گروه است که در آن باور به جهان آخرت، به عنوان غایت خلقت و نگاه به دنیا، به عنوان پلی برای رسیدن به سعادت جاویدان اخروی، بن مایۀ همه بینش ها و گرایش هاست و به همۀ رفتارها و انتخاب های فرد و گروه، جهت می دهد.

مفهوم سبک زندگی دینی از دیدگاه رهبری

از دیدگاه مقام رهبری، سبک زندگی در حقیقت همان «عقل معاش» است که در روایات از آن سخن رفته است. این موضوع در حقیقت؛ «نرم افزار تمدن اسلامی» است.

ایشان دو سبک کلی را برای زندگی تعریف کرده اند: سبک زندگی غیرتوحیدی، که در آن تعالیم مکاتب مادی در صدر است و مفاهیم مصرف گرایی، لذت گرایی و عرفی بودن دین حاکم است و سبک زندگی توحیدی، که در آن دستورات الهی در صدر است و سیاست، فرهنگ و اقتصاد از این مفاهیم تأثیر می پذیرد.

مؤلفه‌های سبک زندگی دینی از دیدگاه رهبری

به طور کلی مؤلفه های سبک زندگی را در اندیشۀ رهبری می توان در پنج حوزۀ کلی ترسیم کرد که هر یک از این حوزه ها دارای مؤلفه هایی است که خطوط کلی زندگی یک مسلمان را ترسیم می کنند.

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ فکر و اندیشه از دیدگاه رهبری

بی شک فکر و اندیشه هر انسانی، مهم ترین سرمایۀ اوست و در سطح کلان نیز تفکر و نحوۀ باورهای حاکم بر هر جامعه ای، تعیین کنندۀ خط و مشی مردم آن است. از دیدگاه رهبری، مسائلی چون: ایمان، علم، دوری از تقلید صرف و توجه به ارزش ها از مهم ترین مؤلفه های این حوزه است.

ایمان

بین بالا بودن ایمان و رضایت از زندگی، حتی در جوامع غربی، ارتباط مستقیم وجود دارد. از دیدگاه رهبری، افرادی دارای سلامت روانی هستند که دو ویژگی داشته باشند: از زندگی خود راضی باشند، دیگران از رفتار و اندیشه آنها احساس رضایت کنند.

علم و آگاهی

«علم؛ عامل عزت، قدرت و امنیت ملت است»«کشوری که دستش از علم تهی است، نمی تواند توقع عزت، استقلال، هویت و شخصیت، امنیت و رفاه داشته باشد. رهبری، نقش علم را حتی در ساده ترین امور زندگی، مثل آرایش و پوشش نیز پررنگ قلمداد می کنند.

پرهیز از تقلید

یکی از مهم ترین دغدغه های رهبری، تلاش برای ساختن نسلی است که از تقلید کورکورانه دور باشند. ایشان با تبیین ابعاد مختلف تهاجم فرهنگی می فرمایند: «من که می گویم تهاجم فرهنگی، عده ای خیال می کنند مراد من این است که مثلا پسری موهایش را بلند کند.... تهاجم فرهنگی بزرگ تر این است که اینها در طول سال های متمادی به مغز ایرانی و باور ایرانی تزریق کردند که تو نمی توانی؛ باید دنباله رو غرب و اروپا باشی. نمی گذارند خودمان را باور کنیم».

توجه به نمادهای دینی

دقت در رعایت شعائر و احترام و التزام به آنها، نشان از اثری است که فراتر از فضای مادی است. «مطلقا نباید نشانه های اسلامی را تضعیف کرد: «وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعٰائِرَ اَللّٰهِ فَإِنَّهٰا مِنْ تَقْوَى اَلْقُلُوبِ»(حج: ۳۲).

بعضی ها به اسم اینکه ما اهل ریا نیستیم و نمی خواهیم تظاهر کنیم، شعائر اسلامی، علامت های اسلامی، رفتار اسلامی و پرچم های اسلامی را از زندگی خودشان و مردم جمع می کنند.

«می گویند چرا ماتم و اشک را در بین مردم رواج می دهید؟ این ماتم و اشک برای ماتم نیست، برای ارزش هاست. آنچه پشت سر این عزاداری ها، بر سر و سینه زدن ها وجود دارد، عزیزترین چیزهایی است که در گنجینۀ بشریت ممکن است وجود داشته باشد؛ او همان ارزش های معنوی الهی است».

توجه به ارزش‌های فرهنگی و تاریخی

توجه به مقولۀ ارزش ها در شکل گیری تفکر انسان ها نقشی اساسی دارد. مقام رهبری این مقوله را در چند بخش تبیین فرموده اند: 1- معماری اسلامی 2- توجه به زبان 3- توجه به تاریخ.

الگوگیری از اهل بیت (ع)

یکی از مهم ترین مؤلفه های سبک زندگی اسلامی، بازخوانی سبک زندگی پیشوایان و انبیای الهی است. مقام رهبری می فرمایند: «خدای متعال به ما مسلمانان دستور داده است که از پیامبر (ص) تبعیت کنیم. جامعۀ اسلامی ما آن وقتی به معنای واقعی کلمه جامعه اسلامی کامل است، که خود را بر رفتار پیامبر(ص) منطبق کند.

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ خلقیات فردی از دیدگاه رهبری

دومین حوزه از حوزه های پنج گانۀ مورد تأکید مقام رهبری در سبک زندگی اسلامی، خلقیات فردی است که در این زمینه به مؤلفه های تأثیرگذار ذیل اشاره فرموده اند: یک) لباس و پوشش، دو) خوراک و آشپزی، سه) سفر و تفریح، چهار) اصلاح الگوی مصرف.

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ خانواده از دیدگاه رهبری

اهمیت و تقدس خانواده در اسلام از تأکیدهایی که در روایات بر تشکیل خانواده وارد شده، قابل اثبات است. در این حوزه نیز مؤلفه هایی چند مورد توجه رهبری است. یک) ازدواج، دو) روابط خانوادگی، سه) حد زاد و ولد.

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ خلقیات اجتماعی از دیدگاه رهبری

مقام رهبری، در حوزۀ فرهنگ زندگی جمعی نیز مؤلفه هایی را برای سبک زندگی اسلامی تبیین فرموده اند که این مؤلفه ها را ذیل دو عنوان انضباط اجتماعی و قانون مداری می توان گرد آورد. یک) انضباط اجتماعی، دو) قانون مداری.

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ کسب و کار از دیدگاه رهبری

یکی دیگر از حوزه هایی که در سبک زندگی باید بدان توجه شود، حوزۀ کسب و کار است. در این حوزه، ایشان بر دو عنصر وجدان کاری و توجه به کار جمعی تأکید فراوان دارند. یک) وجدان کاری، دو) توجه به کار جمعی./205/241/ح